سد گلپایگان و نقش کارگران ویستی
- سد گلپایگان و نقش کارگران ویستی
سد گلپایگان که پیش از این به نام سد شاه اسماعیل و سد اخته خان(خوان) هم معروف بوده است، نخستین سد مدرن ایران با گنجایشی حدود 42 ملیون متر مکعب است که مطالعات آن از سال 1323 شروع و در سال 1326 ساخت آن آغاز شد. دکتر عبدالله خان معظمی به عنوان نماینده گلپایگان در مجلس شورای ملی برای ساخت این سد کوشش بسیاری کرد.
معظمی که از نوادگان معظم السلطان بود تحصیلات حقوق خود را در فرانسه تمام کرده و استاد دانشگاه تهران بود. او از 1322 به عنوان نماینده گلپایگان در مجلس چهاردهم وارد شد و تا دوازده سال بعد از آن وفادارانه با مصدق همراه بود ولی از 1334 به حاشیه رفت و شانزده سال بعد از آن سکته کرد. معظمی دو کار اساسی را در گلپایگان پایه ریزی نمود اول ساخت سد و دوم دانشسرای مقدماتی که هر دو سبب نیکنامی این شخص و ماندگاری نام او شد.
سد گلپایگان در محلی درست می شد که روستای اخته خوان قرار داشت. باید این روستا تخلیه می شد. بخشی از اهالی اخته خان به ویست و الیگودرز و سایر نواحی کوچیدند و بخشی دیگر در پایین دست سد روستایی به نام عباس آباد ساکن شدند.
راه رفت و آمد به طرف ساختمان سد از طرف ویست بود تقریبا از همین جاده ای که ویست را به خوانسار می رساند و از ویست هم از مسیر دره ای که به «دُم سلیمان» معروف است به محل ساختمان سد می رسید. آن زمان این جاده ی پرپیچ و خم عباس آباد در کار نبود. بیشتر کارگران سد را ویستی ها تشکیل می دادند. تراکم جمعیت موجود در ویست هم می توانست بابت نزدیک بودن قابل توجهی که به ساختمان سد داشت در کار سد سازی به عنوان کارگر ساده همیار مناسبی باشد. خیلی از ویستی هایی که الان حدود هشتاد سال سن دارند تجربه کارگری در محل سد را دارند و با روند کار آن در فاصله ی سالهای 1326 تا ده سال پس از آن همراه بوده اند. در مصاحبه های شفاهی اینجانب گفتارهایی ضبط شده و موجود است که نشان می دهد عمده کارگر سد از منطقه ویست و راه رفت و آمد ماشینهایی که مصالح برای آن می برده اند، از ویست بوده است. حاج علی آقا فروغی(متولد 1317) که یکی از همین افراد طرف مصاحبه است، از استادی به نام «اوستا علی کوچریی» که در کار دیوار چینی ها یاد می کند.
همزمانی ساختمان سد گلپایگان با نهضت نفت و همراهی معظمی با مصدق سبب شد تا این سد از جمله سد هایی باشد که مشکلات سیاسی ویژه داشته و حتی شاه در افتتاح آن ناخشنودی خود را از کمیت و کیفیت آن نشان داد تا به نهضت ملی و اقدامات ایشان خرده گرفته باشد و پس از دیدن سد، آن را حوضچه و یا استخر خوانده و قهر کرده می رود.
محمد حسین فروغی
